Pomiar spadków napięcia na poszczególnych
odcinkach przewodów lub między zaciskami łączników, odbiorników
zainstalowanych w danym obwodzie pozwala wykryć uszkodzenia w instalacji, nawet
wtedy, gdy nie ma wyraźnych objawów nieprawidłowej pracy. Mierząc zatem
okresowo spadki napięć w poszczególnych obwodach można często w miarę wcześnie
wykryć nieznaczne nieprawidłowości działania i zapobiec poważniejszym
uszkodzeniom. Warunkiem skuteczności tej metody jest dokładna znajomość
dopuszczalnych wartości spadków napięć w poszczególnych obwodach.
Do pomiarów spadków napięcia wykorzystuje się dostępne woltomierze o
zakresach pomiarowych: do 3V, do 10V, do 30V, przy czym woltomierz dołącza się
do wybranych punktów obwodu tak by „+” woltomierza podłączony był z
punktem obwodu od strony zacisku „+” akumulatora.
Prąd płynący przewodami ze źródła zasilania do odbiornika wywołuje spadek
napięcia w obwodzie, tym większy im większa jest wartość rezystancji oraz
prądu w danej części obwodu. Zwykle całkowity spadek napięcia na linii
zasilającej odbiorniki nie jest większy niż 5% wartości napięcia
znamionowego instalacji, chociaż norma dopuszcza maksymalną wartość spadku
napięcia 10%. Dla instalacji 12-woltowej spadki napięcia nie powinny być większe
niż:
W obwodzie odbiorników spadek
napięcia mierzy się między zaciskiem akumulatora (biegunem masy) i zaciskami
masy poszczególnych odbiorników lub między zaciskiem akumulatora połączonym
z siecią a zaciskami odbiorników. Całkowity spadek napięcia w obwodzie
odbiorników nie powinien być większy niż 10% napięcia znamionowego.
Spadek napięcia w obwodzie ładowania sprawdza się między zaciskiem
alternatora lub prądnicy prądu stałego i zaciskiem akumulatora połączonym z
siecią instalacji oraz między zaciskiem masowym alternatora lub prądnicy a
zaciskiem akumulatora połączonym z masą, przy czym podczas pomiaru alternator
lub prądnica są obciążone prądem znamionowym za pomocą regulowanego
rezystora, dołączonego do zacisku prądowego lub masowego. Całkowity spadek
napięcia w obwodzie ładowania jest równy sumie tych dwóch zmierzonych wartości
i nie powinien być większy niż 3,5% wartości znamionowej.
Spadek napięcia w obwodzie rozruchowym jest równy różnicy wartości
napięcia na zaciskach akumulatora i na zaciskach rozrusznika, połączonego
bezpośrednio ze szczotkami podczas pracy rozrusznika. Pomiar napięcia na
zaciskach rozrusznika przeprowadza się przy wyłączonym silniku (odłączony
zapłon lub odcięte paliwo w układzie zasilania). Zmierzony spadek napięcia
nie powinien być większy niż 6% napięcia znamionowego.
Na rysunku 1 przedstawiono przykładowo
sposoby sprawdzenia połączeń, które należy zawsze skontrolować przy
badaniu poszczególnych obwodów instalacji elektrycznej.
Rys1. Sprawdzenie połączeń elementów z masą oraz połączeń przewodów za pomocą zacisków
Obwód zasilania sprawdza się przy pracującym silniku z obrotami zapewniającymi ładowanie akumulatora (lampka kontrolna ładowania nie świeci). Na rys.2 cyframi oznaczono punkty, do których dołącza się woltomierz i mierzy spadki napięć. Dla instalacji 12V spadki napięć pomiędzy wyszczególnionymi punktami winny być nie większe niż:
2-1; 3-4; 5-6; 7-8; 9-10 (korpus prądnicy-silnik); 2-9; 1-10 (nadwozie-silnik) - średnio 0,05V;
3-8 (część zewnętrzna obwodu) - max. 0,4 V;
6-7 (wyłącznik samoczynny regulatora) - max 0,3 V;
4-5 (amperomierz) - 0,1 V;
na wszystkich złączach 1-1; 2-2;...;10-10 - 0 V.
Rys. 2 Pomiary spadków napięć w obwodzie zasilania
Jeżeli pomiary wykażą, że między jakimiś punktami pomiarowymi spadki napięć są większe, to świadczy to o złym połączeniu lub uszkodzeniu elementu w obwodzie.
Obwód rozruchowy sprawdza się przy pracującym rozruszniku (wyłączony zapłon), obracającym wał korbowy uprzednio nagrzanego silnika, po ocenie zdatności akumulatora. Spadki napięć (rys.3) między punktami pomiarowymi nie powinny być większe niż:
- 2-1; 3-4; 5-6; 6-7; 8-9; 10-11; 2-10; 1-11 - 0,1 - 0,2 V;
- 3-7 (przewód zasilania) - max 0,4-0,5 V;
- 4-5 (odłącznik akumulatora) - max 0,3 V;
- 7-8 (wyłącznik elektromagnetyczny) - max 0,2 V;
- 7-12 (jeśli jest wyłącznik elektromagnetyczny) - max 0,3 V;
- 2-3 (napięcie akumulatora Uak) - min 9 V;
- 9-10 (napięcie na rozruszniku) - min(Uak -0,3)V;
- na wszystkich złączach (1-1; 2-2; ... ; 11-11) - 0 V.
Rys 3 Pomiary spadków napięć w obwodzie rozruchowym
Wyższe spadki napięć
świadczą o zbyt małym przekroju przewodów, zanieczyszczeniu złączy,
wadliwych połączeniach lub ich zużyciu, zużyciu szczotek, komutatora itd.
Dopuszcza się jedynie większy spadek napięcia na przewodach zasilających, jeżeli
są one bardzo długie.
Obwód zapłonowy sprawdza się (rys.4) przy zamkniętym wyłączniku zapłonu
i przy zwartych stykach przerywacza (silnik wyłączony a wał korbowy w takim
ustawieniu, żeby przerywacz był zwarty). Spadki napięć między punktami
pomiarowymi nie powinny być większe niż:
- 2-1; 3-4; 5-6; 7-8; 9-10; 11-12; 9-11; 10-12; 9-12; 1-10; 1-12 - średnio 0,05 V;
- 4-5 (wyłącznik zapłonu-stacyjka) - max 0,3 V;
- 4-8 (stacyjka i cewka łącznie) - max (Uak -0,4)V;
- 8-1 - max 0,2 V;
- 2-3 (zmiana napięcia akumulatora przed i po włączeniu zapłonu) - max 0,1 V;
- 6-7 (napięcie na cewce) - min 11,5 V;
- 8-9 (na zamkniętym zestyku przerywacza) - max 0,2 V;
- na wszystkich złączach (1-1; 2-2;...;12-12) - 0 V.
Przy jednoczesnym działaniu rozrusznika, żeby uruchomić pojazd napięcie na cewce zapłonowej (6-7) może być mniejsze, ale nie więcej niż o 20% napięcia znamionowego akumulatora oraz dodatkowo zmniejszone o 0,5 V przez spadki napięcia w obwodzie zapłonowym. Jeśli napięcie będzie mniejsze, świadczy to o niedomaganiach akumulatora lub układu rozruchowego.
Rys. 4 Pomiar spadków napięć w obwodzie zapłonowym
Jeżeli
styki są rozwarte, to napięcie na zestyku przerywacza jest równe napięciu
baterii (12V) - to samo dotyczy wszystkich łączników.
Obwody oświetleniowe sprawdza się, gdy żarówki badanego obwodu są włączone.
Na rys.5 przedstawiono schemat połączeń świateł głównych i postojowych,
dla których spadki napięć pomiędzy punktami kontrolnymi nie powinny być większe
niż:
- 2-1; 3-4; 5-6; 5-13; 14-20; 7-9; 7-10; 8-27; 8-28; 29-30;
31-32; 1-22; 1-25; 1-33; 1-34; 1-35; 1-36; 32-35 - średnio 0,05 V;
- 11-17; 5-15; 16-20; 18-19; 1-19 (gdy jest przekaźnik świateł głównych) - średnio 0,05 V;
- 2-3 (różnica napięcia akumulatora przed i po włączeniu świateł) - max 0,4 V;
- 15-16 (na zestyku głównym-jeśli jest przekaźnik) - 0,2 V;
- 3-21; 3-26; 3-23; 3-24 ( „+” akum.-zaciski żarówek świateł głównych) - max 0,6 V;
- 3-29; 3-30; 3-31; 3-32 („+” akum.-zaciski żarówek świateł postojowych) - max 0,3 V;
- 4-5 (stacyjka) - max 0,3 V;
- 6-7; 6-8; 9-11; 10-12; 13-14 (na zestykach łączników) - max 0,2 V;
- na wszystkich złączach (1-1; 2-2;...;36-36) - 0 V.
Maksymalny spadek napięcia w całym obwodzie oświetleniowym nie powinien być większy niż 0,6 V dla świateł głównych i przeciwmgłowych oraz 0,8; 1,5 i 2,0 V dla pozostałych lamp w instalacjach odpowiednio 6-, 12- i 24- woltowych.
Rys. 5 Sprawdzenie spadków napięcia w obwodach oświetleniowych
Przy
sprawdzaniu obwodu oświetleniowego pożądane jest skontrolowanie stanu żarówek,
reflektorów oraz połączeń przewodów z masą pojazdu, których nawet
najmniejsze uszkodzenia powodują duży spadek napięcia i straty w natężeniu
świecenia świateł.
Obwody sygnalizacji świetlnej i dźwiękowej sprawdza się przez pomiar
spadków napięć w obwodach kierunkowskazów, sygnału dźwiękowego i świateł
hamowania. W czasie pomiaru spadku napięcia w obwodzie kierunkowskazów należy
zewrzeć zaciski „+” i L przerywacza kierunkowskazów. Poniżej
przedstawiono dopuszczalne spadki napięć między punktami pomiarowymi (rys.6),
które nie powinny być większe niż:
- 2-1; 3-4; 6-„+”; 7-L; 18-19; 20-21; 1-10; 1,2-11; 1,2-12; 1,2-13;
1,2-14; 1,2-15; 1,2-16; 1,2-21; 10-11,12,13,14,15,16,..,21 - średnio 0,05 V;
-
2-3 (spadek napięcia na akumulatorze przed i po włączeniu sygnału,
kierunkowskazów, światła hamowania itd.)
- max 0,2 V;
- 3-8; 3-9; 3-17 (przy zamkniętym przycisku sygnału) - max 0,5 V;
- 3-światło STOP - max 0,3 V;
- 7-8; 7-9 (przełącznik kierunkowskazów) - max 0,2 V;
- 19-20 (przycisk sygnału) - max 0,2 V;
- na wszystkich złączach (1-1; 2-2;...;21-21) - 0 V.
Rys. 7 Pomiar spadków napięć w obwodach kierunkowskazów i sygnału dźwiękowego
Spadki napięć w pozostałych obwodach sprawdza się podobnie. Przykładowo spadek napięcia dla połączenia: zacisk „+” akumulatora - zacisk INT przy silniku wycieraczek nie powinien być większy niż 0,4V; zacisk „+” akumulatora - zacisk silnika dmuchawy 0,4V; zacisk „+” akumulatora - zacisk zasilający zapalniczki 0,3V.